Хордлого

Янз бүрийн гаралтай хорууд бие махбод амьсгал,тэжээл боловсрох,арьс салст бүрхэвчээр дамжин  бие махбод д нэвтэрч ород бие махбодийн физилогийн хэвийн үйл а алдагдуулаад зохсохгүй,эмгэг бие бүтэцийн өөрчилтийг хэлнэ.

Хордлого нь ганц эрхтэний хамрахгүй бүх эд эрхтэнийг хамрана.

                     Хордлогийг эмчилэх зарчим

1.Хорт бодис бие махбод нэвтэрж орхоос өмнө саатуулах

2.Цусанд байгаа хорыг  задалж саармагжуулах.

3,Бие махбод байгаа хорыг гаргах

                  1.Хорт бодис бие махбод нэвтэрж орхоос өмнө саатуулах

1.Механик аргийг хэрэглэнэн.

Бөөлжүүлэх-механикаар мөн эмийн бодисоор Тарваган шийр.Агширгана.Вератрин.

2.Ходоод гэдэсийг угаах тодорхой уусмалуудийг ашиглана.Нэрмэл ус NaCe 0.9-%-ийн уусмал,глюкозийн 0.5-%ийн  уусмал,Содийн 1.3%ийн уусмал Натри шүлтийн  сул уусмал Марганацарийн 1:1000 уусмал.Бод малын ходоодийг угаахад 30-40л бог мал 5-10л

3.Шингээгч уусмал. Шингээгч уусмалаар ходоод гэдэсийг угааж болно.Мөн дотроос олгож болно.Шингээгчээс амьтан ба ургамлийн гаралтай нүүрсийг хэрэглэнэ.Үүнд хөндийн ясыг хэргэлнэ.Чөмөг

Шингээх эмийг өгчөөд заавал туулгах эмийн бодисийг өгнө.

Туулгах бодисийг Тосон болон Давсан туулга гэж хоёр ангилна.

Тосон туулга.Ургамлийн тос наран цэцэгийн тос загасны тос г.м Бодод 2-3л богд 500-1л

Давсан туулга.Магний сульфат,Натри сульфат,5-10%-ийн натри хлорийг найруулж хэрэглэж болно.

Бүрхээх үйлчилгээтэй эмийн бодис

Хорт бодсийг цусанд шимэгдэж орохоос саатуулах.Алмагель-Хөнгөн цагааны исэлээс бэлтгэнэ.Үр тариаг буцалгаж хандийг өгч болно.

Маалинг  гэдэг ургамалийн үрийг буцалгаж хандийг өгнө.

Бургуйдах-клизм ГҮН. Цэвэрлэх

Бүдүүн шүлуун  гэдэсээр хорийг гадагшуулах

2.Цусанд байгаа хорийг задалж саармагжуулах

Антидот-ерөндөг Үйлчилэх механизмаар нь 2 ангилна.

1.Хорийн бүтцэнд чиглсэн

2.Эд эрхтэний үйл а дэмжих эмийн бодис.

1.Хорийн бүтцэнд чиглсэн.Гифо сульфит натри.Өнгө үнэр амтгүй усанд сайн уусдаг,гашуун амттай 50 дээш градуст талсждаг.Дотор судсаар хэрэглэж болно.

Адуу,үхэрт 25-50гр

Хонь ямаа 5-10гр

2.Эд эрхтэний үйл а дэмжих эмийн бодис.

Инсулин-Нойр булчирхайнаас ялгаж авна.Инсулийн тарихдаа булчинд мөн арьсан дор тарина.Бодод 100-200 Бог 50-100 нэгжээр

Үйлдвэрээсс гарахтай 1мл 20-40 нэгж,5мл 100-200нэгжээр гардаг.

3,Бие махбод байгаа хорыг гаргах буюу саармагжуулах

ҮҮнд 2. Шээсээр дамжуулан хөөх

2.Цус ханах.

1.Шээсээр дамжуулан хөөхдөө эмийн бодисуудаас манитал,лазикс,мочевин,эдгээр эмийн бодис хэргэлхээс өмнө заавал шингэн нөхөх эмчилгээ хийнэ.Шингэн нөхөх эмд аль болох эрдэс витамийн баялаг эмүүдийг хэргэлнэ.

Шээс гадагшуулах үйлдээлтэй эмийн ургамал

1.Аньсний навч

2 .Тээхийн шээх

3.Нохойн хошуу

4.Зээргэнэ

5.Мөөг

6.Цээний үндэс г.м

2.Цус ханах эмчилгээ.Зөвхөн цусний бүлэгнэлтийг муутгадгүй хоруудаар хордсон үед ашиглана.

2.Хунчирын төрлийн ургамлаар мал хордох нөхцөл,шинж тэмдэг,оношлох,эмчилэх,сэргийлэх арга хэмжээ.

Шүдэн цагаан,цовхоргийн цагаан,г.м нэрлэдэг.

Таних онцлог.- 3-5см өндөр ургадаг олон настай ургамал.3-4-н хосоор байрлсан зууван хэлбэрийн навчтай.Сүүн цагаан 5 дэлбээтэй. Цэцэгтэй 5-н сард ургадаг.

Тархалт.Монгол орны ургамал газар зүйн Хөвсгөл,Хэнтйи,Хангай,Дорнод Монгол,Говь-Алтай зэрэг ихэвчлэн саир сулуурхаг хөрстөй уулийн энгэрээр ургадаг.

Мал хордох нөхцөл.

Уг ургамлийн  хордуулах бодис нь алколоид юм.Зарим эрдэмтэд сифон гэдэг бодистой холбож үздэг.Хонь ямаа хавар цэцэглэлтийн үед хорддог. 2-3-н 7 хоногт цэцэглэдэг.

Хордлогийн шинж тэмдэг.

Ямар нэгэн онцлог шинж тэмдэг илэрэхгүйгээр гэнэтхэн таталдаж унаад үхдэг.Идсэн даруйдаа ийш тийш гүйх гөлөрөө болох газар чавчлах шинж тэмдэг илэрдэг

Эмгэг бие бүтэцийн хувьд

Ходоод гэдэсний салст бүрхүүл улаасан байна.Цус харвалт үүснэ.цус харвалт цэг зураас хэлбэрийн байна.Элэг цусархаг болсон байна.Мөн тунгалагийн зангилаа томорсон байдаг.

Халдварт өвчинтөй андуурч болдог.Доторийн халдварт хордлого.

Эмчилгээ.Цус ханах эмчилгээ

Чихний үзүүр

Сүүлний уг

Сүүлний үзүүрийг хатгах.

Мөн маш их исгэлэн тараг сүү өгч болно.Тайвшруулах арга эмчилгээ

Хувьсамтгай хунчир

Нутгийн нэршил-хатангир тутангир,хатангитах гэх мэтээр

Таних онцлог.50-70см өндөр ургадаг.Өөдөө ташуу байрлсан яагаан өнгөийн цэцэгтэй,өндөг маягийн  навч ургадаг.

Тархалт.Ховд,Говь-Алтай,Дорнод Монгол,Дундад халхад хунчирхаг чийгтэй хөрсөнд хэсэг хэсэг бөөнөөрөө ургасан байдаг.Уг ургамлийн хордлого Завхан,Ховд,Өвөрхангай,Говь-Алтай,Баянхонгор аймагт их гарж байна.Бог мал адуу хаяаа тэмээ хорддог.

Хордуулага алколойд,химий бүтэц нь  судлаагдагүй.Хавар ургаж эхлсэнээс нь дараа жил хатах хүртэл нь хордоно.Идэсний дараа таргалдаг.Тэгээд турж эхэлдэг.Энэ үед тэжээлдээ дуртай байдаг.Энэ ургамлаа хөөж иддэг.

Эмгэг бие бүтцийн хувьд

Булчин махны хөгжил суларна

Өөх нь халс болно.

Цуллагийн эрхтэн сөнөрөл болсон байна

Эмчилгээ

Хөнгөн үед нь эмчилвэл эдгэнэ.Бэлчээрээ солино.Шингэн нөхөх эмчилгээ.Дархлаа сайжруулах эмчилгээг хийнэ.

3.Зээргэний төрлийн ургамлаар мал хордох нөхцөл,шинж тэмдэг,эмчилэх сэргийлэх арга хэмжээ.

Нутагийн нэршил хар зээргэнэ,морин зээргэнэ.

Таних онцлог.1.5 өндөр ургадаг бүдүүн модлог иштэй ишнээс салаалсан мөчиртэй  мөчир нь үетэй ховилтой үе хоорондийн зай 2 см  улаан өнгийн үр жимстэй 6-8 сард цэцэглдэг.

Тархалт

Монгол Алтай өвөр алтай хад асгатай газар ургана.Төв аймаг,Дунд-Говь,Өмнө-Говь,Баянхонгор,Ховд аймагт зээргэний хордлого их гарч байна.

Мал хордох нөхцөл

Ургамлийн ногоон мөчирт 3% хонь,ямаа ялангуяа хээлтэй ямаа ихээр хордоно.Хордлого архаг хэлбэртэй  ноомой дорой болох,Сүргээсээ хоцрох,тадалдаж унах,шилээ татах зэрэг шинж тэмдэг илэрнэ.Мөн төллсөн мал удаан буртаглах,хаг саатах,саалийн малд сүүтатарна.Төл малд сүүгээр дамжина.2-3н үе ургаж байгаа үед хордуулдаг.

Эмгэг бие бүтэцийн хувьд

Ходоод үрэвсэнэ.Цусархаг үрэвсэл.

Эмчилгээ

                                                                                                                                                                            Урьдчилан сэргийлэх

Хавар эрт төлөг борлон,хээлтэй мал өөр нутагаас ирсэн малийг зээргэнтэй бэлчээрт бэлчээж байх

4.Хужир шүү,давсаар мал хордох нөхцөл,шинж тэмдэг,оношлох,эмчилэх, сэргийлэх арга хэмжээ.

Хоногт хэргэлэх тун.

Шүү Бод хоногт 20.0-50.0

Богд 5.0-10

Хужир   Бод 20.0-100.0

Бог 10.0-15.0

Үхүүлэх тун

Хужир    5.3-6.0г 1кг

Шүү        2.9-3.0г 1кг

Давс  Үхэр,хонь,адуу,1кг амьдийн жинд 37-40 гр  Гахай 2.0-2.5 Шувуу 2.0-3.0

Хордлого үүсэх механизм-Калци,Калии,Натри,Магниин харьцаа алдагдснаас үүснэ

Эмнэл зүйн шинж тэмдэг.

Шүлс ихээр гоожих

Бөөлжих

Цустай чацах алдах

Эргэлдэх хөдөлгөөн хийх

Таталдах

Хивэлт үгүй болох

Биеийн  темпратур хэвийн хэмжээнээс нэг хэмээр нэмэгдэнэ.

Эмгэг бие бүтцийн хувиралт

Ходоодний салст бүрхэвчийн  цус ихдэлт

Ходоод 12 хуруу гэдэсний цусархаг үрэвсэл

Ходоод нарийн бүдүүн гэдсэнд  шарх үүссэн

Гүзэний  салст бүрхүүл хуурсан

Элэг бөөр дэлүү  цус ихдэлт үүссэн

Тархийн бор давхаргийн гадарт цус харвалт үүссэн

Тунгалагийн зангилаа томорсон баяна.

Лаб-ийн шинжилгээ

Тэжээл болон эмгэг матиралд  чанарийн аргаар давс тодорхойлох

Тэжээлд тооний аргаар давс тодорхойлох

Эмгэгт матиралд жингийн аргаар давс тодорхойлох

Эмчилгээ

Цусанд байгаа хорийг задалж  саармагжуулах

Калци,Калийн хлоридийг тарьж өгнө.

Мэдрэлийн сэрэл дамжуулалтийг сайжруулах

Цус бүлэгнэлтийг сайжруулах К витамин тарьж өгнө

Урьдчилан сэргийлэх

Эрдэсээр дутагдуулахгүй байх

Хужирлахаас өмнө услах.

5.Голын хороор мал хордох нөхцөл,шинж тэмдэг,оношлох,эмчилэх, сэргийлэх арга хэмжээ.

Таних онцлог

Шүхэртний овогт хамрагдах 1м өндөр ургадаг өвслөг ургамал.Манжин маягийн булцуулаг үндэстэй уртааш нь зүсхэд хөндлөн байрлсан таславчтай.Үүнд  Бор шаравтар өнгөтэй эхүүн үнэртэй өтгөвтөр шингэн байна.Навч нь 2-3 лж суулгагдсан нийлмэл навчтай.Хөндий иштэй,Цайвар шар өнгийн жижиг 10-15 ширхэг цэцэг нийлж нэг баг цэцэгийг үүсгэнэ.

Ургах орчин.

Хөвсгөл, Хэнтий Хангай Дундад халх Говь-Алтай г м дүүргүүд ургадаг.Ихэвчилэн голын эрэг дагуу нам дор газар бараг усан дотор шахуу ургадагш.

Гол хордуулагч бодис нь Ценкуто токсин-Азот агуулагүй

Давирхайлаг шинжтэй

Спирт эфир хлорфом Буцламтхай халуун усанд сайн уусдаг.

Ургамалийн эд ургаж байгаа үед үндэс үндэслэг ишэнд  0.2%

Хатаж гандасний  дараа жилийн ургах үе хүртэл ценкутотоксин баййдаг.

Үхэр,Хонь,Ямаа,Гахай хордоно.Адуу хордохгүй.

Хордлогийн шинж тэмдэг.

Ихэнх тохйолдолд цочимог буюу хурц явцтай хордлого үүснэ.

Хордсон мал –Тогтворгүй болох,Шүлс гоожих,Гүзээ хийгээр дүүрэх,Олон дахин шээж баах,удалгүй  тадлдалгийн шинж тэмдэг  илэрнэ.Даамжирсан тохиолдолд шилүү хүзүүгээр   татна.Бүр хүндэрсэн үед урд хоёр 2 хөл нь татна.Ойр ойрхон татна.

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг.

Нүдний хүүхэн хараа өргөсөнө.Салст бүрхүүл улайна.Амьсгаа давхцана зүрхний цохилт түргэсэнэ.Биеийн темпратур нэмэгдэнэ.Улмар  1-6 цагийн дараа үхэлд хүргэнэ.

Эмгэг бие бүтэцийн хувьд

Амны хөндийн салст бүрхэвч  улайсан байна.

Уушиг,зүрхэнд цус харвалт болсон байна.

Тархинд усан хаван үүссэн байна

Цус хар хүрэн өнгөтэй бага зэрэг шингэвтэр болсон байна.

Ходоод гэдэсний тунгалгийн зангилаа томорсон байна.

Гүзээний агуулагдахуун эхүүн үнэртэй болсон байна

Оношлох

Бэлчээрт шинжилгээ үзлэг хийх

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг

Эмгэг бие бүтэц

Лаб-ийн шинжилгээ  хийнэ.

Эмчилгээ

Хүнд үед эмчилгээний үр дүн муу байна.

1.Амьтан ба ургамалийн гаралтай нүүрсийг  1 л усанд 50-100 гр хийж зайлж дотуур олгоно

2.Цагаан  шавар 5-10 грийг өгөөд  араас нь 25-30 Магний сулфатийг  өгнө.

3.Танин 0.5-1%ийн уусмалийг дотуур уулгана.Ходоод гэдсэнийг угаах аргаах үилчлгээтэй.

4.Давасний хүчлийн 5-10% ийн уусмалийг дотуур уулгана.

Цусанд хор орсон үед

Гипосулфат натрий 5%ийн уусмалийг өгсүүлэх тунгаар өдөрт 2 удаа тарьна.Дотуур уулгаж болно.

Унитолийг 10кг амьдийн  жинд 0.05гр хуурай бодис байхаар бодож эхний өдөр 6-8 цагийн заитай  хоёр дахин өдөрт судсаар тарьна.

Урдчилан сэргиилэх

Уг ургмалийг таньдаг байх

Өвөл хавар улиралд голийн эрэг дагуу хивэгч мал гахай бэлчээхгүй байх.